Izveštaj o radu Izvršnog odbora Nacionalnog saveta mađarske nacionalne manjine u 2003. godini
Gospodine državni sekretaru, Gospodine šefe glavnog odeljenja, Gospodine generalni konzule, Predsedniče, poštovani članovi Saveta!
"Život nije to, što je čovek preživeo, nego ono, čega se seća, i način na koji se seća svog života, dok ga želi ispričati" - kaže kolumbijski Nobelovac, Gabriel Garsija Markez u svojo prvoj autobiografskoj knjizi "Živim da bih ispričao svoj život". Slično je nekako i u javnom životu, makar ova paralela između književnosti i politike, između ljudskog života i postojanja jednog organa na prvi pogled činila i nezgrapnom, čak nasilnom. Nije važno kako učesnici javnog života gledaju na izvršene zadatke, na početne rezultate ili ciljeve koji se čine ostvarenim, nego to, da li zajednica, ljudi koji nas iz dana u dan posmatraju prihvataju prioritete koje smo naznačili, smatraju li svojima ciljeve postavljene sa naše strane u ovom organu, smatraju li rezultatom to, što mi računamo za rezultate. Naš rad može da se proglasi uspešnim tek kada se čitaoci novina, slušaoci radija, gledaoci televizije, ili ljudi, koje srećemo na ulici ili na Internetu budu rado sećali našeg rada u prošloj godini.
Naš je zadatak, da se ima čega trajno prisećati.
Ova konstatacija je posebno tačna u slučaju Mađarskog nacionalnog saveta i njegovog Izvršnog odbora. Kao uvodna rečenica u programu IO u decembru 2002. godine izdvojena je misao Ištvana Sečenjija koja se bavi teškoćama i odgovornošću kulturnog i ekonomskog uzdizanja nacije. Tog decembarskog popodneva u Subotici, kada smo se upoznavali sa programom rada Izvršnog odbora, uporedivši situaciju mađara na početku 19. veka sa našim nastojanjima, rekao sam seledeće: "Danas su vojvođanski Mađari u toj izuzetno povoljnoj, ali i neizmerno odgovornoj situaciji da mogu postaviti ciljeve i odabrati najefikasnija sredstva njihove realizacije. Nakon osam decenija prvi put se pruža prilika ovdašnjim Mađarima za pripremanje sopstvene strategije, izradu prioriteta u odnosu na razvoj obrazovanja, kulture, informisanja, zvanične upotrebe jezika, ekonomije i samouprave. I ne samo da se pripreme i izrade ti prioriteti, nego se mogu postaviti realna očekivanja i od strane saveznih, republičkih, pokrajinskih organa i organa lokalne samouprave u smislu da se predlozi i inicijative razmotre i realizuju. Savezni Zakon o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina, naime, stvaranjem nacionalnih Saveta (pa tako i Mađarskog nacionalnog saveta) pruža mogućnost Mađarima u Vojvodini da u gore pomenutim temama učestvuju u donošenju odluka ili sami odlučuju, odnosno izgrade potrebne institucije. Državni organi treba da zatraže mišljenje Saveta, odnosno mogu određene ingerencije i nadležnosti poveriti Mađarskom nacionalnom savetu, obezbeđujući paralelno i potrebna materijalna sredstva za praktično vršenje poverenih zadataka, odnosno nadležnosti. Mađari u Vojvodini sa legalno i legitimno izabranim Nacionalnim savetom (budu li nastupali sa potrebnom hrabrošću i mudrošću), moći će kao prvi u Karpatskoj niziji na zaista efikasan način formulisati svoja očekivanja, odrediti svoje ciljeve, izgraditi i ojačati svoj sistem institucija."
Poštovani članovi Saveta!
Danas, ovde u Vršcu trebamo proveriti da li je Ivršni odbor za nešto više od godinu dana, tokom 2003. godine udovoljilo očekivanjima postavljenim prema sebi, a izrečenim u Gradskoj kući u Subotici. Nije to važno samo zbog toga, što po Statutu NSMNM ovo telo ima obavezu da godišnje bar jednom podnese izveštaj o svom radu, već i zbog toga što je ovo telo, kao izvršni organ Mađarskog nacionalnog saveta upravo forum koji ima centralnu ulogu u pripremi, obezbeđivanju realizacije i kontrole odluka Saveta.
Kao članovi ili funkcioneri NSMNM imamo zajednički zadatak da u duhu citirane misli Gabrijela Garsije Markeza imamo našta da se trajno prisećamo i podsećamo, a moje zaduženje danas, ovde u Vršcu je da Vam u tome pomognem.
Izvršni odbor je svoju konstitutivnu sednicu održao 20. decembra 2002. godine. Nakon toga, početkom prošle godine u skladu sa programom IO, a podržanog od strane NSMNM definisali smo i kratkoročne zadatke čiju smo realizaciju planirali za 2003. godinu. Ovaj izveštaj će se pretežno i baviti njihovim ostvarivanjem, aktivnostima na planu oživljavanja dugoročnih ideja i zamisli, odnosno drugim našim težnjama i nastojanjima. Mestimično će, stoga biti malo subjektivniji, neće se osloniti samo na nabrajanje inventarisanih golih činjenica.
Bilo je jasno već kod sastavljanja programa Izvršnog odbora, pri definisanju ciljeva da će centralnu ulogu u radu ovog tela zauzeti osnovno i srednje obrazovanje. Ne samo iz razloga što smo u svesnom i konkretnom odnosu prema ovoj tematici videli snažan izazov za vojvođanske Mađare u smislu dokazivanja organizacionih sposobnosti i promišljenosti pripadnika naše nacionalne zajednice, već i zbog toga, što smo uvereni kako upravo kvalitet obrazovnog sistema omogućuje aktivno uključivanje u procese društvenog života. Danas više nije dovoljno ubeđivati mlade vojvođanske Mađare u važnost ostanka na rodnoj grudi, trebamo i znati i hteti obezbediti za njih osnovne preduslove za školovanje na mađarskom jeziku u domovini. Jednom rečju: trebamo obezbediti školovanje na maternjem jeziku i u mađarskom duhu, a to znači obezbeđivanje delova mozaika mađarske školske mreže. Zašto više nije dovoljno prosto ubeđivanje mladih? Zato što od 2002. godine raspolažemo sredstvima i ovlašćenjima. Drugim rečima, nije nam samo interes, već i obaveza izraditi takve savremene nastavne planove koji obezbeđuju mađarsku duhovnost i vezivanje za rodni kraj, nadalje: infrastrukturu i tehnologiju obrazovanja koja potpomaže efikasnu edukaciju, kao i obrazovanje pedagoga na maternjem jeziku i sveobuhvatnu snabdevenost udžbenicima.
Najznačajnije "stanice" tokom podsećanja na rad u oblasti školstva u protekloj godini trebamo označiti novostvorene samostalne institucije. Ostvarivanje programa Izvršnog odbora započeo je već danom izbora ovog tela. Naime, Savet je već u svojoj odluci usvojenoj krajem 2002. godine iniciralo osnivanje tri gimnazije na mađarskom jeziku, a za talentovane učenike. Skupština Autonomne Pokrajine Vojvodine je pak, na inicijativu Mađarskog nacionalnog saveta te lokalnih samouprava u Senti i Subotici aprila iste godine osnovala Prirodno-matematičku gimnaziju sa domom učenika u Senti, kao i Filološku gimnaziju "Deže Kostolanji" sa sedištem u Subotici.
Mnogi su već i na mnogo načina do sada ocenjivali važnost i značaj ovih dveju novih institucija. Više puta je izrečeno kako nakon više od pedeset godina možemo govoriti o stvaranju prve dve takve samostalne obrazovne institucije čiji je nastavni jezik - mađarski. Nije sporno, kako su ove dve gimnazije stvorene radi obezbeđivanja intelektualnog podmlatka Mađara u Vojvodini, kao ni to, da po našim namerama trebaju pružiti konkurentno sposobnu alternativu za dalje školovanje u Mađarskoj. Rekao sam, međutim, kako danas više nije dovoljno na nivou političkih deklaracija podsticati đake na školovanje u domovini. Trebamo znati ponuditi konkurentno sposobne domaće obrazovne institucije koje se mogu takmičiti i meriti se sa drugima po nivou stečenog znanja a i kvalitetu uslova rada. Bio je zadatak i bila je obaveza i odgovornost svih nas zajedno da stvorimo uslove koje će motivisati najbolje profesore i najtalentovanije učenike za rad u ovim školama. Moguće je, naime, da je u političkom smislu najznačajniji atribut ovih dveju gimnazija to što su "mađarske", međutim one će kao prve institucije u budućem sistemu obrazovanja opravdanost svoga postojanja dugoročnije gledano dokazati samo onda, ako u konkurenciji srodnih obrazovnih institucija u čitavoj Karpatskoj niziji budemo mogli bez preterivanja reći, kako su "među najboljima". Rečene potrebe su ujedno i objašnjenje, zašto se Mađarski nacionalni savet putem svojih stručnjaka i funkcionera uključilo u operativne poslove vezane za osnivanje ovih gimnazija, zašto je imao ozbiljnu ulogu oko starta prve školske godine, kao što su mobilisanje budućih talentovanih učenika i pronalaženje profesorskog kadra, organizovanje prijemnih ispita, obezbeđivanje stručnih lica za izradu testove za prijemne ispite. Ranijih godina, naime, prijemni ispiti se nisu mogli polagati na mađarskom jeziku u gimnazijama za talentovane učenike, jer su takve institucije postojale i radile samo na srpskom jeziku.
Ministarstvo obrazovanja Republike Mađarske, i Ured za Mađare van granica su značaj dveju novih gimnazija i zadatke pred njima odmah prepoznali, stoga su pružili efikasnu pomoć u formiranju biblioteka, opremi laboratorija ovim institucijama. Ministarstvo za telekomunikacije i informatiku je sa oko 85 000 eura doprinelo izgradnji informatičke infrastrukture dveju škola te efikasnoj i po svim merilima savremenoj edukaciji stranih jezika. Fondacija "Šansa za stabilizaciju" iz Segedina je sa oko 68 hiljada eura podržala rekonstrukciju zgrade gimnazije "Deže Kostolanji" u Subotici. Sve to znači, da je Mađarski nacionalni savet uz materijalnu pomoć i podršku institucija iz matične zemlje, Sekretarijata za obrazovanje APV i lokalnih samouprava u toku prošle godine realizovala jednu od "najisplativijih poduhvata" vojvođanskih Mađara. Sticanje ugleda i autoriteta dve spomenute institucije biće zadatak njihovih predavača.
Obrazovanje je oblast koja je, nakon izbora Izvršnog odbora, organizovanjem poseta sa ciljem predstavljanja NSMNM i naših stremljenja bila prozvana da u najvećoj meri definiše naš prošlogodišnji rad. U smislu razgovora sa ministrom obrazovanja Republike Srbije stručnjaci Mađarskog nacionalnog saveta su mogli da se uključe u rad republičkih radnih tela za izradu dokumenata u vezi reforme školstva. Bio je to prvi znak, da vlada gleda na NSMNM kao na zemaljsku manjinsku samoupravu i partnera istovremeno, i čije stavove smatra važnim i u određivanju takvih strateških pravaca, kao što je reforma školskog sistema. Odabiru stručnjaka Saveta i odlukama Odbora za obrazovanje i Izvršnog odbora prethodila je, naravno, obavezna konsultacija i prikupljanje mišljenja rukovodilaca obrazovnih institucija koje rade i na mađarskom jeziku, kao i stručnih organizacija koja se bave i pitanjima obrazovanja. Od tada se potvrdilo, kako priznanje uloge NSMNM od strane nadležnih republičklih organa za pitanja politike obrazovanja nije slučajna i "ad hoc" pojava, jer sredinom prošle godine usvojen Zakon o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja obezbeđuje predstavnicima nacionalnih saveta učešće u radu pojedinih republičkih savetodavnih tela. Ovo je prvi republički zakon u kojem je priznata uloga nacionalnih saveta.
Razgovor sa republičkim ministrom nismo, naravno, smatrali za puko upoznavanje ili predstavljanje, stoga je već pri prvom susretu došao na dnevni red pitanje decenijama postojećeg najvećeg i danas gorućeg problema potpunog nedostatka udžbenika u stručnom obrazovanju učenika na mađarskom jeziku. Izvršni odbor se u svom programu založio za slobodan izbor udžbenika i za potpunu snabdevenost udžbenicima, što se može obezbediti skalom na mađarskom jeziku napisanih udžbenika vojvođanskih autora i uvezenih udžbenika. Stručne škole, međutim, znače izuzetak, jer u njihovom slučaju je - usled malog broja učenika - iluzorno govoriti o udžbenicima domaćih autora, već alternativa potpunom nedostatku udžbenika može biti samo uvoz istih iz matične zemlje. Ministar, gosp. Knežević je obećao dozvolu uvoza udžbenika koji se koriste u stručnim školama u Republici Mađarskoj, čiji sadržaj u značajnoj meri odgovara programu tih škola u Republici Srbiji. Izvršni odbor je u februaru formirao radnu grupu koja će se baviti uvozom udžbenika iz inostranstva, koja je, zahvaljujući pomoći Ministarstva obrazovanja Vlade Republike Mađarske stekla uvid u oko četiri stotine udžbenika za sve profile zanimanja koji se udžbenici koriste u matičnoj zemlji, i nakon ne malih naprezanja i napora, izuzetno ozbiljnog stručnog rada u toku decembra dostavila molbu i predlog Republičkom Ministarstvu za omogućavanje uvoza 83 stručne knjige, koje bi mogle da se koriste u obrazovanju kao zvanični udžbenici. Istovremeno a na inicijativu Odbora za obrazovanje NSMNM uputili smo i molbu za uvoz udžbenika za učenike prvih razreda osnovne škole izdavača "Apácai" iz Republike Mađarske.
Radni i poslovni kontakti sa Ministarstvom obrazovanja Republike Mađarske, uspostavljeni pre godinu dana dobro funkcionišu kako u interesu realizacije strateških ciljeva, tako i na planu zajedničkog rešavanja pojedinačnih problema u obrazovanju, koji se mogu dnevno pojaviti.
Najočigledniji dokaz za to je primer spomenutih gimnazija i uvoz udžbenika. Na dobrom je putu i proces prihvatanja uloge NSMNM u oblasti obrazovanja u matičnoj zemlji. NSMNM treba vremenom da preuzme u potpunosti ulogu koja pripada Vojvođanima u savetodavnim telima Ministarstva Obrazovanja, jer se uz odgovornost podrazumevaju i zadaci i određena ovlašćenja, a u Vojvodini najveću odgovornost na planu obrazovanja na mađarskom jeziku i u mađarskom duhu ima upravo Mađarski nacionalni savet.
Stručnjaci Izvršnog odbora su izradili i sistem konkurisanja u Vojvodini na sredstva iz planiranog Fonda za stipendiranje "Endre Adi", čije se osnivanje planira u cilju stipendiranja svih učenika srednjih škola u Karpatskoj niziji od strane Ministarstva obrazovanja Republike Mađarske pod uslovom da uče na mađarskom jeziku. U vezi sa ovim treba spomenuti jedan od najznačajnijih ovogodišnjih planova Izvršnog odbora u oblasti obrazovanja, a radi se o izradi sistema i strukture politike stipendiranja na konsekventan način i u cilju realizacije interesa naše zajednice koja bi obuhvatila stipendiranje svih učenika i studenata na mađarskom jeziku u domaćim srednjim i višim školama odnosno visokoškolskim ustanovama iz fondova za stipendiranje matične zemlje, prestrukturiranje sistema uslova postgradualnog obrazovanja, posebnu podršku studentima koji studiraju nauke čije učenje nije moguće u domovini, već u Republici Mađarskoj, kao i afirmisanje efikasnijeg pravnog mehanizma za obezbeđivanje njihovog povratka u domovinu.
Izgrađeni odnosi sa Pokrajinskim Sekretarijatom za obrazovanje i kulturu je jedan od najočiglednijih dokaza za uvažavanje uloge Mađarskog nacionalnog saveta na planu realizacije personalne autonomije. Na molbu Pokrajinskog Sekretarijata su stručnjaci Izvršnog odbora i Odbora za obrazovanje NSMNM pregledali i ocenjivali pet udžbenika planiranih za izdavanje od strane Zavoda za izdavanje udžbenika u Novom Sadu, kao i dopune koje se odnose na mađarsku istoriju, a ono što je još značajnije, izradili su nastavne planove za predmete mađarska književnost i mađarski jezik u Filološkoj gimnaziji "Deže Kostolanji" u Subotici. Dogodilo se, tako, prvi put, da (zahvaljujući aktivnostima i ugledu NSMNM) stručnjaci vojvođanskih Mađara imaju odlučujući uticaj na definisanje školske materije i za ostvarivanje obrazovanja u skladu sa mađarskom duhovnošću. Ove molbe se nisu odnosile samo na nekoliko prilika i slučajeva, nego se partnerski odnos Pokrajinskog Sekretarijata i Mađarskog nacionalnog saveta može konstatovati kao činjenica. Uostalom, i ovih dana je u toku izrada nastavnih planova za predmet mađarski jezik za dva razreda u osnovnim školama, kao i konačno definisanje nastavnih planova za sve predviđene nastavne predmete.
U izradi obrazovne politike NSMNM osim člana IO zaduženog za osnovno i srednje obrazovanje i članova Potkomisije za osnovno i srednje obrazovanje (nužnost čijeg uključenja se pokazala već na početku rada), angažovano je više ad hoc komisija i stručnih autoriteta. Ove godine moramo povećati nivo saradnje između rukovodioca škola, stručnih organizacija, stručnjaka i odgovornih funkcionera Izvršnog odbora zaduženih za ovu oblast, pošto na dnevni red dolaze pitanja kao što je dalje školovanje profesorskog kadra, pokretanje novih obrazovnih profila na mađarskom nastavnom jeziku, ali i učešće u radu Vojvođanskog pedagoškog zavoda, koji se uskoro formira.
U izuzetno kompleksnoj problematici mađarskog školstva u Vojvodini značajno i istaknuto mesto pripada segmentu visokog školstva. Stvar mađarskog visokog školstva je životno pitanje mađarske zajednice u Vojvodini. Napori svih nas usmereni su ka cilju da u visokom školstvu učestvujemo barem u meri u kojoj smo prisutni u nacionalnoj strukturi stanovništva Pokrajine. U programu Izvršnog odbora smo obećali da ćemo u bliskoj budućnosti pripremiti za našu zajednicu detaljan strateški plan za sve oblasti koje se tiču opstanka i priključenja vojvođanskih Mađara, a to obuhvata i olast visokog školstva. Program IO sadrži i potrebu ispitivanja i iniciranje mogućeg proširenja, kao i mogućnosti prestrukturiranja subotičkog visokog školstva, prvenstveno u odnosu na tehničko obrazovanje, kao i to, da se ispita mogućnost osnivanja univerziteta na mađarskom jeziku sa svim hendikepima ali i mogućim prednostima.
Zadatak izrade, naravno, pripada Mađarskom nacionalnom savetu i njegovim odborima, zbir naših zamisli i ideja, međutim, ne bi mogli nazvati strategijom, ako u izradi tog dokumenta ne bi učestvovali naši univerzitetski profesori, predavači na višim školama, nevladine organizacije, predstavnici stručnih organizacija i udruženja. Bez njihovog uključivanja u rad ne bi se približili zacrtanom cilju. Uvidevši to, u Subotici smo u novembru uz materijalnu podršku Fondacije "Pakt za stabilizaciju" iz Segedina organizovali Vojvođansku mađarsku visokoškolsku konferenciju, na kojoj smo stekli uvid u dosadašnju praksu visokoškolskog obrazovanja na mađarskom jeziku, mogućnosti razvoja i koncepcije za buduća rešenja. Proteklih godina smo već imali izrađene studije, razrađene ideje i koncepte, ali je prvi put održana dvodnevna konferencija sa 150 učesnika. Na taj skup su pozvani svi visokoškolski predavači, rukovodioci univerzitetskih centara u regiji, predstavnici civilnih organizacija koji se bave visokoškolskim obrazovanjem i - što je i te kako bitno - ministri obrazovanja obe države. Ovaj stručni skup o vosokoškolskom obrazovanju nije bio samo najznačajniji rezultat našeg jednogodišnjeg rada u ovoj oblasti, već zbog karaktera sažimanja i konstruktivnosti može se smatrati jednim od najznačajnijih i najsveobuhvatnijih manifestacija vojvođanskih Mađara u prošloj godini. Sažeci savetovanja po sekcijama i ranije objavljeni studiji pružaju takve tačke-oslonce koje mogu biti solidna osnova za strategiju visokog školstva vojvođanskih Mađara. Izrada toga će uslediti u toku sledećih meseci. Kada se bude izradila strategija uz učešće plenuma Pododbora za visokoškolstvo, Izvršnog odbora i Mađarskog nacionalnog saveta, onda ćemo trebati afirmisati taj dokument kako u državnoj sferi (ugradnjom naših predloga u Zakon o univerzitetu koji je u pripremi) tako i visokoškolskim institucijama.
Govoreći o vosokoškolskom obrazovanju, ne želim izbeći temu problematike nostrifikacije diploma stečenih u drugim državama. Na novosadskoj sednici NSMNM u martu Savet je na osnovu predloga Izvršnog odbora obratio Savetu ministara Srbije i Crne Gore, Vladi Republike Srbije, Izvršnom Veću Autonomne Pokrajine Vojvodine, kao i Vladi Republike Mađarske molbom da dve države stvore uslove za uzajamnu automatsku nostrifikaciju fakultetskih diploma stečenih u drugoj državi. Naime, mi upravo u tome vidimo rešenje ovog problema. A do stvaranja najpovoljnijeg sistema uslova NSMNM je u istoj svojoj odluci preporučilo "da svi donosioci rešenja učine sve u interesu što fleksibilnijeg rešavanja molbi za nostrifikaciju diploma". Mišljenja smo, kako je Mađarski nacionalni savet sa svoje strane učinilo sve za stvaranje najpovoljnijeg sistema uslova, ali s obzirom na činjenicu, da je u toku protekle decenije značajan broj mladih Vojvođana studiralo ili studira još uvek u inostranstvu, prvenstveno u Republici Mađarskoj, a pošto značajno pitanje rešavanja nostrifikacije diploma stečenih u inostranstvu trenutno nije nedvosmisleno regulisano, predlažem da Mađarski nacionalni savet na svojoj sledećoj sednici ponovo razmotri pitanje rešavanje nostrifikacije diploma stečenih u stranim zemljama.
U sferi informisanja okvir godišnjeg delovanja Izvršnog odbora odredili su jednim delom zadaci koji su postavljeni kao kratkoročni i srednjoročni, a drugim delom aktuelna situacija i problemi vezani za mađarsku štampu u Vojvodini.
U skladu sa programom rada Izvršnog odbora već u rano proleće su počele pripreme za osnivanje Udruženja mađarskih novinara Vojvodine. Nakon pripremnih radnji, koje su posledica inicijative IO odnosno NSMNM, Udruženje je maja meseca održalo svoju osnivačku sednicu. Osnivanjem stručne i interesne organizacije vojvođanskih mađarskih novinara praktično su stvoreni uslovi da se utvrdi, kakva je trenutna kadrovska situacija u mađarskim medijima u Pokrajini, u kom pravcu treba razvijati obrazovanje novinara i drugih medijskih stručnjaka na mađarskom jeziku u Vojvodini. Na ovaj način je okupljeno vojvođansko mađarsko novinarsko društvo oko ideje novinarstva mađarske duhovnosti i istovremeno i evropskog nivoa, pa se može pristupiti izradi sistema informisanja na mađarskom jeziku u Vojvodini.
Udruženje mađarskih novinara Vojvodine kao strogo stručna organizacija i organizacija za zaštitu interesa, nezavisna od političkih i partijskih uticaja i tutorstva može učiniti mnogo za povećanje autoriteta i poštovanja struke. NSMNM kao inicijator osnivanja Udruženja u proteklih šest meseci je dokazalo kako ni u najblažoj formi ne želi da se meša u rad ove institucije. Istovremeno, više puta smo zajednički nastupali protiv restriktivnih mera i mera razgrađivanja preduzetih u RTV Novi Sad.
Izvršni odbor NSMNM je više puta reagovalo na poteškoće koje se javljaju u vojvođanskim elektronskim medijima na mađarskom jeziku. Tokom proleća, istovremeno sa linearnom razgradnjom, iniciranom unutur RTV Novi Sad član Izvršnog odbora zadužen za informisanje je zajedno sa Odborom za informisanje Mađarskog nacionalnog saveta uputio protestno pismo nadležnima u Republici, Pokrajini te u navedenoj Televiziji, zahtevajući sprečavanje dalje razgradnje vojvođanskih medija na mađarskom jeziku. Nakon prihvatanja nove programske šeme Televizije Novi Sad i novog sakaćenja programskog vremena na mađarskom usledio je ponovni protest, a najenergičniji nastup je vezan za novembarsku sednicu Mađarskog nacionalnog saveta, kada je ovo telo na inicijativu IO u svojoj rezoluciji osudilo događaje u Radio Novom Sadu i Televiziji Novi Sad i zahtevalo hitno rešavanje problema uočenih u oblasti manjinskog informisanja.
Najveći rezultat postignut u ovoj oblasti u toku protekle godine je, ipak činjenica, što smo u skladu sa višegodišnjim nastojanjima odlučne većine mađarskih organizacija u Vojvodini stvorena mogućnost za preuzimanje osnivačkih prava štampanih vojvođanskih glasila na mađarskom jeziku. Pokrajinsko Izvršno veće je, naime, u skladu sa ciljevima Privremenog mađarskog nacionalnog saveta, a zatim NSMNM predložilo da se na osnovu novog Zakona o informisanju osnivačka prava manjinskih izdavačkih kuća i glasila na manjinskim jezicima čiji je osnivač Pokrajina Vojvodina poveri nacionalnim savetima ukoliko su dotična saveta zainteresovana i voljna preuzeti ta prava.
Predlog Pokrajinskog sekretarijata za informisanje za NSMNM uopšte nije iznenađujući, a još manje ishitren, kako su to povodom inicijative ocenjivali pojedini politički činioci. Upravo suprotno: inicijativa je u skladu sa našim višegodišnjim nastojanjima da vojvođanski Mađari - preko svojih legitimnih predstavničkih organa - samostalno odlučuju o pitanjima vezanim za oblast informisanja. Raduje nas, istovremeno i decembarski stav republičkog Ministarstva za kulturu i informisanje, po kome se "može pristupiti prenošenju osnivačkih prava sa Skupštine Vojvodine na nacionalna savete". Nakon novembarskog pozitivnog odgovora NSMNM stvorena je mogućnost da Mađari u Vojvodini, shodno svojim strateškim interesima, preko NSMNM kao svog legitimnog predstavničkog tela najzad preuzme u svoje ruke upravljanje jednim važnim segmentom informisanja na maternjem jeziku. Izvršni odbor je na decembarskoj sednici imenovao članove delegacije Mađarskog nacionalnog saveta koji su ovlašćeni da pregovaraju o preuzimanju osnivačkih prava izdavačkih javnih preduzeća "Magyar Szó" i "Hét Nap".
Sumirajući aktivnosti Izvršnog odbora u oblasti informisanja možemo zaključiti kako je od tri postavljena cilja dva skoro u potpunosti realizovana. Biće, međutim dovoljno posla i za 2004. godinu: trebaju se precizirati zadaci koji prozilaze iz preuzimanja osnivačkih prava vojvođanskih mađarskih javnih medija, zatim uključivanjem predstavnika Radio Novog Sada, Radio Subotice, Novosadske i Subotičke Televizije kao i nezavisnih autorskih radionica treba izraditi plan o budućem razvoju radija i televizije vojvođanskih Mađara. S obzirom da se nismo odrekli ideje o osnivanju Vojvođanske mađarske informativne agencije, kao prvi korak u 2004-oj godini treba da se izradi nacrt plana dopisničke mreže vojvođanskih Mađara.
Seledeća stanica u prisećanju je rad realizovan u oblasti kulture. Tokom 2003. godine smatrali smo prvenstvenim zadatkom upoznavanje nadležnih ministara i njihovih saradnika kako u matičnoj zemlji, tako i u Republici i Pokrajini sa našim strateškim zamislima u oblasti kulture. Tokom ovih susreta našim sagovornicima smo predstavili situaciju u kulturnom životu, ali smo naglasak, ipak, stavili na naše srednjoročne i dugoročne planove, kao i na investiciona nastojanja i napore. Ovi predlozi trebaju prvenstveno obezbediti funkcionisanje i programsko finansiranje osnovnih kulturnih institucija. Razgovori, vođeni u Budimpešti i Beogradu su nedvosmisleno potvrdili da rukovodioci nadležnih ministarstava prihvataju Mađarski nacionalni savet kao legitimnog predstavnika mađarskih kulturnih interesa u Vojvodini.
Prilikom susreta sa rukovodiocima pokrajinskog Sekretarijata za kulturu funkcioneri NSMNM su vodili razgovore o prenošenju prava raspodele pokrajinskih materijalnih sredstava namenjenih mađarskoj kulturi na Mađarski nacionalni savet. Dobijanje ove nove nadležnosti može se okvalifikovati istaknutim i značajnim događajem, jer smo na ovaj način postavili jedan od prvih stubova praktične realizacije naše kulturne autonomije. Ovakva praksa će u budućnosti imati političku težinu, a na nju ćemo se moći pozivati i tokom procesa proširivanja naše kulturne autonomije novim formama. Ovim prenetim i poverenim nadležnostima je priključeno i pravo raspodeljivanja materijalne podrške namenjene manjinama od strane pokrajinskog Sekretarijata za upravu, propise i nacinalne manjine. Sa ciljem da svojim novim nadležnostima NSMNM što efikasnije udovolji, Savet je na predlog IO maja meseca doneo odluku, da prenese svoja prava i ovlašćenja u obradi i predlaganju dodele sredstava na konkursima u oblasti kulture na svoj Odbor za kulturu. Do sada je u radu Odbora za kulturu kod ocenjivanja prispelih dokumenata na konkursima učestvovalo i pet stručnjaka koje je sam Odbor angažovao. Naša nadležna komisija je ovaj novi zadatak veoma stručno, odgovorno i pažljivo realizovala u četiri navrata, i u ovih nešto više od godinu dana "odlučivala" je o sudbini oko devet i po miliona dinara pokrajinskih sredstava. Želimo li sasvim preciznu formulaciju, možemo konstatovati kako je komisija NSMNM imala ovlašćenja samo da ocenjuje, zauzima stavove i pripremi predloge, ali su njeni dosadašnji predlozi od strane nadležnih pokrajinskih sekretarijata primljeni "k znanju" i usvojeni bez izmena.
Mađarski nacionalni savet je na novembarskoj sednici na osnovu predloga Izvršnog odbora i na molbu kuratorija Javne Fondacije "Ilješ" iz Budimpešte, dalo predlog za personalni sastav Vojvođanskog podkuratorija ove fondacije. Pre donošenja odluke o prispelim predlozima vojvođanskih organizacija raspravljali su i stavove zauzeli i stručni odbori Saveta. Listu podkuratora, predloženu od strane Mađarskog nacionalnog saveta centralni kuratorij je jednoglasno podržao i usvojio.
Prošlog leta, u skladu sa programom IO, a uz učešće funkcionera NSMNM, članova Odbora za kulturu i značajnih javnih ličnosti održana je rasprava o pitanjima organizacionih, funkcionalnih i političkih uslova osnivanja Vojvođanskog mađarskog nacionalnog pozorišta. Nisu, međutim, još sagledani svi neophodni elementi za izradu jedne ovakve pozorišno-strateške zamisli koja je ipak, novina na ovim prostorima. Ovaj posao u toku 2004. godine moramo nastaviti da bi raspolagali ostvarivim elaboratom, da bi u slučaju prikladne političke pozicije pokušali realizovati ovaj projekat, koji bi značio novu stepenicu u izgradnji i razvoju sistema naših institucija.
U godini pred nama u oblasti kulture među naše zadatke ubrajamo i postavljanje temelja budućeg Vojvođanskog mađarskog zavoda za kulturu, gde bi se skoncentrisala sva arhivska građa, baza podataka te zaostavštine. Ova bi institucija trebala obraditi i sistematizovati svu ovu građu, izraditi osnove i metodologiju rada za sve oblasti umetnosti. U vezi sa ovim, a radi efikasnije promocije naših kulturnih vrednosti treba započeti izradu, odnosno formiranje Vojvođanske mađarske veb stranice na Internetu. Na ovaj način bi se mogla dopuniti digitalna baza podataka u oblasti kulture i nauke koju uskoro osnivaju mađarsko Ministarstvo nacionalnog kulturnog nasleđa i Ministarstvo za informatiku i telekomunikacije. Nema spora ni oko toga, da moramo i nadalje učiniti sve u interesu podrške, razvoja i jačanja mreže lokalnih kulturnih zajednica.
Kada se spominje službena upotreba jezika neophodno je vratiti se na program IO iz 2002. godine, koji deklariše sledeće: Jedan od glavnih zadataka Mađarskog nacionalnog saveta je postići da mađarski jezik ponovo zauzme svoje zasluženo mesto u oblasti zvanične i javne upotrebe jezika.
U cilju ostvarivanja ovog zadatka je bio aktivan i Izvršni odbor u prisnoj saradnji sa Odborom za upotrebu jezika. Efikasnosti i uspešnosti našeg rada umnogome su doprineli organi vlasti u Pokrajini, jer su donošenjem odluke koja reguliše pojedina pitanja zvanične i javne upotrebe jezika obezbedili pravni osnov za definisanje zvaničnih mađarskih naziva naselja u Vojvodini. Naime, Zakon o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina je samo otvorio vrata pred zvaničnom upotrebom mađarskih naziva naseljenih mesta u Vojvodini, a pokrajinska pravna regulativa je doprinela implementaciji tog okvirnog zakona, obezbedivši dovoljnu pravnu osnovu nadležnim organima Mađarskog nacionalnog saveta, pre svega Odboru za službenu upotrebu jezika i članu Izvršnog odbora za istu oblast da započnu rad na realizaciji ovog kompleksnog zadatka. Bezbroj sednica stručnih odbora i tela, upotrebljena stručna literatura, stručna mišljenja i stavovi najeminentnijih poznavalaca ove oblasti, kao i konstruktivne diskusije rezultirale su listom naseljenih mesta koju je na kraju usvojio plenum Mađarskog nacionalnog saveta.
Na ovom mestu bih spomenuo glavne "stanice" procesa: na martovskoj sednici NSMNM definisani su pravci i principi na osnovu kojih je kasnije Odbor za upotrebu jezika izradio predlog naziva naseljenih mesta u Vojvodini na mađarskom jeziku, organizovana je javna rasprava o zvaničnom mađarskom nazivu vojvođanskih naselja u listu "Mađar So", nakon završene javne rasprave Odbor za upotrebu jezika je izradio predlog koji je razmatrao i sa nekim izmenama usvojio plenum Mađarskog nacionalnog saveta. Ovom odlukom NSMNM zaokružen je proces, koji je trajao više od šest meseci, a čiji je rezultat spisak sa definisanim i zvaničnim mađarskim nazivima oko tri stotine naselja u Vojvodini. Ti nazivi su sada u službenoj upotrebi.
Želeo bih istaći da tokom proteklih godina valjda ni jedno drugo pitanje nije izazvalo u javnosti toliko interesovanje, kao javna rasprava o pitanjima zvaničnih mađarskih imena vojvođanskih naselja. Onih nekoliko letnjih nedelja je dokaz, koliko interesovanja i očekivanja izaziva i prati rad Mađarskog nacionalnog saveta. Kod definisanja imena naselja najmanje posla se vezuje za Izvršni odbor, a najveće zasluge pripadaju Odboru za službenu upotrebu jezika. Rad ovog odbora je nedvosmislena potvrda neophodnosti učešća i angažovanja stručnih tela u radu NSMNM. Činjenica je da mnogi i danas osporavaju valjanost pojedinih elemenata prihvaćene liste naziva naseljenih mesta. Ovde bih želeo istaći, da je i sam Izvršni odbor na avgustovskoj sednici većinom glasova dao podršku prvobitnom predlogu Odbora za javnu upotreba jezika, a od tog predloga je plenum Mađarskog nacionalnog saveta u nekoliko slučajeva odstupio. Sve ovo, međutim, ne dovodi u pitanje službenu upotrebu prihvaćene liste i činjenicu, da smo avgusta 2003. godine koristeći na nas prenesene nadležnosti, i u nazivima ponovo "zauzeli" naša naselja.
Na istoj toj avgustovskoj sednici, u skladu sa odredbama Zakona o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina, Savet je preduzelo prvi korak u interesu da bi još oko petnaestak naselja mogao koristiti u službenoj upotrebi svoj zvaničan mađarski naziv. Ova naselja se nalaze na teritorijama opština, u kojima mađarski jezik nije u službenoj upotrebi. U predstojećem periodu naš će zadatak biti definisanje mađarskih naziva ovih naselja, ali bi bilo celishodno da se utvrde tradicionalni nazivi u slučaju onih naseljenih mesta, koja se nalaze na teritorijama opština gde mađarski jezik nije u službenoj upotrebi i gde učešće Mađara u strukturi stanovništva ne dostiže 25 procenata, da bi ovi nazivi mogli biti isključivo u javnoj upotrebi.
Od početka našeg rada se podrazumevala potreba saradnje NSMNM sa državnim organima. U oblasti službene upotrebe jezika, takođe razumljivo, ostvarena je najpotpunija saradnja sa pokrajinskim Sekretarijatom za upravu, propise i nacionalne manjine. Jedan od vrshunskh rezultata ove saradnje je organizovanje terminološkog seminara u Subotici, maja 2003. godine. Uz više od stotinu učesnika i brojnih, eminentnih predavača trodnevno savetovanje na temu "Službena upotreba mađarskog jezika u državnoj upravi i pravosuđu" je dokaz izraženog velikog zanimanja za mađarskom pravnom terminologijom. Nakon decenija gaženja prava na ovim prostorima, prvi put se dogodilo da se na ovakvom stručnom skupu sretnu stručnjaci koji rade u državnoj upravi i pravosudnim institucijama, a Mađarski nacionalni savet je bio suorganizator.
Pri spominjanju upotrebe jezika, važno je istaći objavljivanje informativne sveske, što je bilo definisano među kratkoročnim zadacima Izvršnog odbora. To je još jedan dokaz primerne saradnje Odbora za službenu upotrebu jezika i člana IO zaduženog za istu oblast. Sveska autora, koji je član Odbora za službenu upotrebu jezika, objavljena kao prilog u listu "Magyar Szó", na svima dostupan i razumljiv način obrađuje naša manjinska (ne samo jezička) prava, i podstiče građane da koriste ta svoja zakonima zagarantovana prava.
Poštovani članovi Saveta!
Kao članovi ili funkcioneri Mađarskog nacionalnog saveta imamo zajednički zadatak da - u duhu Markesovog citata - imamo na šta trajno da se sećamo, prisećamo i podsećamo.
U skladu sa tim citatom o odgovornosti, svi smo mi već u decemberu 2002. godine bili svesni, da Mađarski nacionalni savet i njegov Izvršni odbor, ukoliko u duhu Zakona smatraju sebe zaista za najvišeg organa predstavljanja interesa vojvođanskih Mađara, ne mogu ograničiti svoju delatnost samo i isključivo na oblasti obrazovanja, informisanja, kulture i službene upotrebe jezika. Već tada smo u programu IO istakli naše ubeđenje, da bi ovakav pristup bio neodgovoran u odnosu na vojvođanske Mađare, i, praktično, bio bi dokaz uskog gledanja na položaj ove zajednice. Zahvaljujući tome, izveštaj o prošlogodišnjim aktivnostima ne može da se završi samo inventarom delovanja, evidentiranjem aktivnosti na planu obrazovanja, informisanja, kulture i službene upotrebe jezika.
Fokusirajući na privredu želim naglasiti svoje ubeđenje, kako Mađarski nacionalni savet ne može nezainteresovano, iz udobne fotelje posmatrati sve ove probleme. Naročito onda, ako može nešto i da učini, makar nešto malo na planu ekonomije, odnosno privrede.
U programu IO predloženog 6. decembra 2002. godine jedan deo se odnosi na sledeće: Izvršni odbor će već za sledeću sednicu NSMNM izraditi predlog za osnivanje Fondacije Mađarskog nacionalnog saveta. Osnivanje ove Fondacije smo smatrali neophodnim, jer smo ubeđeni, kako bez jake privrede nema obrazovanja na visokom nivou, nema kulture koja zadovoljava sve interese, a nema ni kvalitetnog informisanja. Prvi korak, prva stepenica ka organizovanju, odnosno izgradnji sistema institucija vojvođanskih Mađara bila je osnivanje Fondacija "Laslo Sekereš", uz, naravno, ranije spomenutih gimnazija za talentovane đake i Udruženja mađarskih novinara Vojvodine. Fondacija je nazvana po našem rano preminulom, poznatom arheologu i značajnoj javnoj ličnosti u drugoj polovini prošlog veka.
Zaključili smo već kod osnivanja, da Fondacija "Szekeres" ne želi da "otima" rad drugih domaćih fondacija, kao ni fondacija iz zemlje matice koje su u funkciji. Ubeđeni smo, da nas njeno osnivanje nedvosmisleno približava obrazovanju na visokom nivou, zadovoljavajućem kulturnom životu i kvalitetnom informisanju. Na majskoj sednici NSMNM-a odredili smo i ciljeve ove nove fondacije: treba obezbediti potrebna materijalna sredstva za očuvanje, negovanje i razvijanje kulture, jezika, tradicije i vere mađarske nacionalne zajednice, za podršku obrazovnih, naučnih, kulturnih i umetničkih institucija i udruženja, za praktičnu realizaciju zvanične i javne upotrebe mađarskog jezika i za informisanje na mađarskom jeziku, za izdavačku delatnost na mađarskom jeziku, za očuvanje i prikazivanje kulturnog i istorijskog nasleđa mađarske nacionalne zajednice.
Jednom rečju, NSMNM je maja 2003. godine u Senti osnovao Fondaciju "Laszló Szekeres" radi obezbeđivanja materijalnih sredstava za funkcionisanje institucija stvorenih odlukama Saveta, za izradu projekata i praktičnog sprovođenja njihovih ovlašćenja. Kuratorij ove Fondacije je, u međuvremenu, održao više sednica. Njegov autoritet, te saradnja sa drugim srodnim fondacijama, naročito iz zemlje matice mogu se oceniti pozitivno, a to je za početak (ako se uzme u obzir, da je od osnivanja proteklo tek nešto više od pola godine) zaista ohrabrujuće.
Kada govorim o autoritetu i iskazanom poštovanju prema Fondaciji "Szekeres", treba da spomenem Ured za Mađara van granica Mađarske. Ova je institucija omogućila našoj novoj fondaciji da odlučuje o dodeli od oko devet stotina hiljada dinara zaposlenima u dvema gimnazijama za talentovane đake, radi podrške njihovim naporima u vannastavnim aktivnostima. Na ovaj način je ovaj Ured očigledno i opipljivo doprineo i povećanju konkurentnosti ovih dveju, na početku izveštaja spomenutih obrazovnih institucija i u materijalnom smislu.
Od fondacija u Republici Mađarskoj ostvarena je istaknuta saradnja sa Javnom Fondacijom Novi Rukohvat (Új Kézfogás). Rekao sam u uvodu ovog izveštaja kako je najvažnije da li ljudi, koji nas iz dana u dan posmatraju i prate naš rad, prihvataju sa naše strane postavljene prioritete, smatraju li da su ciljevi, koje smo postavili pred našu zajednicu preko naših izabranih organa istovremeno i njihovi. Kada govorimo o tome, da je Fondacija Novi Rukohvat ove godine obezbedila šezdeset miliona forinti za podršku malih i srednjih preduzetnika Mađara u Vojvodini u vidu zajmova i uz veoma povoljne uslove, sa čijom je realizacijom zadužila Fondaciju "Laslo Sekereš", ili kada govorimo o tome, da je ova fondacija sa sedištem u Budimpešti spremna podržati naše preduzetnike na osnovu naših predloga i na drugi način, možemo biti sigurni, da ova zajednica prihvata i smatra važnim i značajnim ove i ovako postavljene ciljeve.
Na ovaj način i Fondacija "Szekeres" može doprineti podršci razvoja ekonomskog potencijala mađarske nacionalne zajednice, jer i dalje tvrdimo, kako nacija ne živi samo u svom jeziku, već i u debljini sloja svojih preduzetnika i materijalnom blagostanju svojih posloprimaoca. Raspisivanje drugih konkursa, osnivanje fonda za stipendiranje - samo su neki od ciljeva koje Fondacija u toku ove godine želi pokušati ostvariti.
Preuzevši ulogu Privremenog mađarskog nacionalnog saveta, NSMNM je u toku septembra prošle godine bio suorganizator manifestacije "IV Mađarski svet" u okviru Budimpeštanskog međunarodnog sajma, na kojoj je učestvovalo šestnaest vojvođanskih izlagača. Naši preduzetnici su okarekterisali svoje učešće na ovoj priredbi kao izvanrednu priliku za marketing, nadalje mogućnošću za plasman svojih roba i usluga u Republici Mađarskoj, a pre svega kao šansu za uspostavljanje kontakata i saradnje sa drugim preduzetnicima u regiji. Većina njih je još jednom dokazala kako ima šta tražiti na tržištima spomenute regije. Sajam je pružio priliku i za predstavljanje vojvođanske mađarske kulture i informisanja kao i detaljan prikaz naših nastojanja na planu izgradnje institucija.
Govoreći o sferi koordinacije lokalnih samouprava treba podsećati, da smo krajem 2002. godine, prilikom usvajanja programa Izvršnog odbora pošli od toga da su prihvaćeni "Omnibus zakon" i Zakon o lokalnoj samoupravi preneli određena ovlašćenja u oblasti obrazovanja, kulture, zdravstva i drugih društvenih sfera na opštine, odnosno da je i finansijska samostalnost lokalnih samouprava postala značajnija. Iz ove činjenice je proizišla konstatacija, da je za IO od izuzetnog značaja koordinacija Severno-Vojvođanskih opština sa mađarskom većinom, tačnije izrada njihove zajedničke i jedinstvene strategije za školstvo, kulturu, zdravstvo i ekonomiju. Procenili smo da je od posebnog značaja zajednički ekonomsko-privredni nastup lokalnih samouprava i tretman seta pitanja koja se tiču dijaspore.
U februaru prošle godine u Kanjiži je održana osnivačka sednica Foruma rukovodilaca lokalnih samouprava Mađarskog nacionalnog saveta, koji se sastoji od rukovodilaca lokalnih samouprava koji pripadaju mađarskoj nacionalnoj zajednici: gradonačelnika, predsednika izvršnih odbora, zamenika gradonačelnika, zamenika predsednika izvršnih odbora. Bila je to konsultativna sednica ljudi koji se bave pitanjima u lokalnim samoupravama. Opštinski rukovodioci su na svojoj februarskoj sednici naredne zadatke definisali po sledećim organizacionim formama: sastanci Foruma rukovodilaca lokalnih samouprava na koje se pozivaju opštinski rukovodioci mađarske nacionalnosti (gradonačelnici, zamenici gradonačelnika, predsednici i potpredsednici IO), skupovi na nivou Pokrajine periodičnog karaktera na koje se osim članova Foruma rukovodilaca lokalnih samouprava pozivaju i pojedini predstavnici lokalnih samouprava mađarske nacionalnosti koji su izabrani od strane Mađara koji žive i dijaspori.
Smatramo i dalje primernim onaj način rada, na osnovu kojeg pre donošenja strateških odluka Mađarskog nacionalnog saveta treba zatražiti stav i mišljenje lokalnih čelnika, stoga ćemo ubuduće još više insistirati na što efikasnijoj saradnji sa našim rukovodiocima u lokalnim samoupravama i mesnim zajednicama. Podržana je ova inicijativa i na prošlonedeljnoj sednici Izvršnog odbora, kada se tokom rasprave o ovogodišnjim aktivnostima postigla saglasnost da se buduće sednice IO održe u raznim vojvođanskim mestima, prvenstveno onim naseljima gde Mađari žive u dijaspori.
Ove će sednice pružiti izvanrednu priliku ne samo da informišemo našu zajednicu o ciljevima i radu NSMNM, nego će nam omogućiti (a to je najvažnije) da se u dovoljnoj meri i obimu, detaljno upoznamo i sami sa problemima Mađara u, recimo, Zapadnoj Bačkoj ili Sremu kako bi u skladu sa svojim sredstvima i ovlašćenjima mogli učiniti sve u interesu rešavanja istih.
Dosadašnji deo izveštaja sledio je logiku programa Izvršnog odbora usvojenog 6. decembra 2002. godine.
Sada, kada smo stigli do poslednje "stanice" u procesu prisećanja, treba da govorimo o "stajalištu" kojem pre samo godinu dana nismo mogli predskazati ogromnu ulogu u radu NSMNM i njegovog Izvršnog odbora. To je informatika. A razlog tome, što je informatika ipak dobila centralnu ulogu u radu Mađarskon nacionalnog saveta nije to, što danas u svakodnevnom radu i životu svakog tela (uzgred: ne bez razloga) na dnevni red neizostavno dolazi informatika. Stvarni razlog treba potražiti u zaprepašćujuće otvorenom odnosu Ministarstva za informatiku i telekomunikacije Republike Mađarske prema nastojanjima Mađara izvan granica matične zemlje. Ovaj odnos smo prvi put osetili početkom prošle godine prilikom posete funkcionera NSMNM navedenom ministarstvu. Okvir saradnje budimpeštanskog ministarstva i NSMNM čini Sporazum o saradnji potpisan jula meseca u smislu kojeg će ugovorne strane zajednički izraditi i planirati, te formirati sistem konkursa za podršku, zajedno će podstaći preduzetnike i preduzeća u oblasti informatike i telekomunikacija na uspostavljanje kontakata, izradiće digitalnu kulturnu bazu podataka, organizovaće zajedničke programe i istraživanja i učiniće sve u interesu produbljivanja saradnje između dve države na planu informatike i telekomunikacija.
Otvorenost, na koju smo naišli pri prvom susretu, međutim, nije ostala samo na nivou političke deklaracije. To je sredinom prošle godine iziskivao potrebu imenovanja eksperta za informatiku Izvršnog odbora.
U novembru je u Oradei (Republika Rumunija) Ministarstvo za informatiku i telekomunikacije Republike Mađarske organizovalo dvodnevnu konferenciju pod nazivom "Mađari u informatičkom društvu" čiji je suorganizator za Vojvodinu bio Mađarski nacionalni savet. Manifestacija, koja se može razdvojiti na dva dela, van nesumnjivih političkih konotacija imala i ozbiljan stručni, te poslovno-ekonomski značaj. U centralnom delu strateškog panela po jedan stručnjak iz vangraničnih regija je kratko upoznao učesnike skupa sa zamislima u odnosu na informatičko društvo kao i sa dosadašnjim rezultatima, te skicirao mogućnosti saradnje. U delu poslovnog panela glavna uloga je pripala preduzetnicima i privrednim preduzećima izvan granica Mađarske zainteresovanima za oblast informatike odnosno telekomunikacija. Vojvođansku delegaciju su činili predavači viših škola i fakulteta, studenti, informatički stručnjaci, poslovni ljudi i đaci. Na kraju konferencije je usvojena deklaracija, koja ne samo da je prihvatila osnove informatičke strategije, nego je formirala i posebno telo pod nazivom "Mađari u informatičkom društvu", koje će raditi u interesu izrade navedenih osnova, i u čijem izvršnom organu će svoje mesto imati i NSMNM. Nastavak konferencije će uslediti - sudeći po dosadašnjim usaglašavanjima - ove godine u Vojvodini.
Ministarstvo informatike i telekomunikacija je svoju spremnost za saradnju dokazalo ne samo pri organizovanju navedene konferencije, već i krajem prošle godine, kada je sa oko dvadeset i šest miliona forinti doprinelo realizaciji ciljeva Mađarskog nacionalnog saveta, preciznije informatičkom podrškom dvema gimnazijama za talentovane đake i infrastrukturi ureda NSMNM, kao i organizaciji letnjeg informatičkog kampa za mlade učenike, i izradi studija o informatičkoj i telekomunikacijskoj situaciji u Vojvodini.
Sporazum sa Ministarstvom za informatiku i telekomunikacije može nam poslužiti kao primer pri formulisanju budućih sporazuma između Mađarskog nacionalnog saveta i drugih ministarstava u Mađarskoj, koje će se možda već ove godine potpisati, a saradnja ostvarena tokom prošle godine takođe efektivno dokazuje kako vlast u matičnoj zemlji Mađarski nacionalni savet smatra za svog ravnopravnog partnera.
Gospodine državni sekretaru, Gospodine šefe glavnog odeljenja, Gospodine Predsedniče, Poštovani članovi Saveta!
Iznošenje sažetka već sumiranog je prastara greška, stoga od toga odustajem, ali dozvolite mi da - ne želeći zloupotrebiti Vaše strpljenje - iznesem još nekoliko misli.
Članovi Izvršnog odbora su u godini iza nas pokušali pronaći ravnotežu između izgradnje institucija i udovoljavanja dnevnim zadacima. Krajem 2002. godine, kao kandidat za predsednika Izvršnog odbora obećao sam kako će ovaj organ, shodno svojim mogućnostima učiniti sve u interesu da hrabro i mudro izvršava svoje zadatke. Posao je Saveta, a još više ljudi, koji svakodnevno prate naš rad da ocene da li je IO u ovome bio uspešan.
Kao što sam na početku svog izveštaja već rekao: za eventualno nedovoljno uspešan rad Mađarskog nacionalnog saveta najveća odgovornost leži na Izvršnom odboru. Želim istovremeno istaći, kako ono sve što sam nabrojao nije rezultat rada samo Izvršnog odbora. Ukoliko - da ponovo ukažem na početak izlaganja - zajednica prihvati prioritete koje smo postavili, usvoji ciljeve ovog tela koje predstavljamo, i što je najvažnije, smatra rezultatima sve ono što mi računamo u rezultate, onda je to zasluga više stotina ljudi. Zasluga je to članova NSMNM, svih onih koji su uzeli učešća u radu naših stručnih odbora i konsultativnih tela, onih koji su učestvovali u radu kuratorija Fondacije "Laslo Sekereš", stručnjaka, koji su radili u ad hoc komisijama, naših poslanika u skupštinama i članova vlada, jer je ovaj izveštaj koji podnosim (mogu to reći bez i najmanjeg preterivanja) govori o učinku vojvođanskih Mađara, a ne samo ovog Izvršnog odbora.
Ukoliko budete pozitivno ocenili prošlogodišnji rad, onda će u postizanju tih rezultata u istoj meri imati udela domaća ministarstva, ministarstva u matičnoj zemlji i Karpatskoj niziji, institucije, fondacije, strukovne organizacije, ostala nacionalni saveti u Srbiji i Crnoj Gori i rukovodioci svih nabrojanih institucija u kojima je Mađarski nacionalni savet kao zemaljska manjinska samouprava vojvođanskih Mađara mogla pronaći svoje partnere.
Istina je to i u odnosu na ministarstva i njihove rukovodioce u Državnoj zajednici i Republici u meri u kojoj je tokom prošle godine NSMNM mogao u njima naći saveznike. Istina je to i onda, kada ponovo moramo istaći činjenicu da ni Državna zajednica, ni Republika Srbija nisu udovoljile svojim obavezama u vezi finansiranja rada nacionalnih saveta, a ni Nacrt Zakona o izboru nacionalnih saveta i njihovim nadležnostima, koji je izradio NSMNM nije stigao pred poslanike u Republičkoj Skupštini.
Gore iznesene konstatacije proizilaze iz činjenice, što je od osnivanja pa nadalje, radijus delovanja i potencijal učinka Mađarskog nacionalnog saveta uvek bio, a i biće u srazmeri sa aktuelnom političkom težinom naše zajednice.
Poštovani članovi Saveta!
Ukoliko ćete prosuditi da su činjenice, nabrojane od strane Izvršnog odbora kao rezultati potvrdili opravdanost postojanja NSMNM, onda se neće uzeti za zlo, ili smatrati preteranim to, što je ovaj izveštaj o oceni prošlogodišnje aktivnosti ispao više od dva puta duži od programa Izvršnog odbora koji je usvojen i koji glasi na četiri godine.
Izvršni odbor će sa svoje strane i ove godine nastojati da čitaoci novina, slušaoci radija i gledaoci televizije, kao i ljudi koje susrećemo na ulici ili preko Interneta sledeće godine još radije sećaju rada i učinka Mađarskog nacionalnog saveta.
U Vršcu, 14. februara 2004. godine Pásztor Bálint (Balint Pastor)
predsednik Izvršnog odbora
Mađarskog nacionalnog saveta
